عظمت‏ شب قدر
در سوره قدر می‏خوانیم: «انا انزلناه
فی لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر.» خداوند
متعال برای بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما ادریک ما
هی هی خیر من الف شهر» یعنی با این که می‏توانست در آیه دوم و سوم به جای
کلمه «لیله القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت
کند. و با آیه « لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد به
این که این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار
ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است. چه این که مناسب با غرض قرآن نیز
چنین است. چون همه عنایت قرآن دراین است که مردم را به خدا نزدیک و به
وسیله عبادت زنده کند. و احیاء یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.
از
امام صادق علیه السلام سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ ( با
این که در آن هزار ماه درهر دوازده ماهش یک شب قدر است) .
حضرت فرمود: « عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت درهزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»

وقایع شب قدر

الف- نزول قرآنظاهر آیه شریفه « انا انزلناه فی
لیله القدر» این است که همه قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به
انزال کرده که ظهور در یکپارچگی و دفعی بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در
نزول تدریجی است.
قرآن کریم به دو گونه نازل شده است:
1- نزول یکباره در یک شب معین.
2- نزول تدریجی در طول بیست و سه سال نبوت پیامبر اکرم (ص) .

آیاتی چون «قرانا فرقناه لتقراه علی الناس علی مکث ونزلناه تنزیلا.»( اسراء / 106 ) نزول تدریجی قرآن را بیان می‏کند.
در
نزول دفعی (و یکپارچه)، قرآن کریم که مرکب از سوره‏ها و آیات است ‏یک دفعه
نازل نشده است ‏بلکه به صورت اجمال همه قرآن نازل شده است چون آیاتی که
درباره وقایع شخصی و حوادث جزیی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و
اشخاص و احوال خاصه‏ای دارد که درباره آن اشخاص و آن احوال و درآن زمان و
مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمی‏آید مگر این که زمان و
مکانش و واقعه‏ای که درباره‏اش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن
زمان‏ها و مکان‏ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره
نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‏شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‏کنند،
پس قرآن به همین هیئت که هست دوبار نازل نشده بلکه بین دو نزول قرآن فرق
است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که درآیه شریفه
«کتاب احکمت ایاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر.»( هود / 1) به آن اشاره شده
است. و در شب قدر قرآن کریم به صورت اجمال و یکپارچه بر پیامبر اکرم (ص)
نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل
گردید.

ب- تقدیر امور
خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال
آینده را از قبیل مرگ و زندگی، وسعت ‏یا تنگی روزی، سعادت و شقاوت، خیر و
شر، طاعت و معصیت و... تقدیر می‏کند.
در آیه شریفه «انا انزلناه فی لیله
القدر»( قدر / 1 ) کلمه «قدر» دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏گیری دارد و آیه
شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم.‏» (دخان / 6 ) که در وصف شب قدر نازل شده
است‏ بر تقدیر دلالت می‏کند. چون کلمه «فرق‏» به معنای جدا سازی و مشخص
کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر
و آن واقعه‏ای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‏گیری مشخص سازند. امور
به حسب قضای الهی دارای دو مرحله‏اند، یکی اجمال و ابهام و دیگری تفصیل. و
شب قدر به طوری که از آیه «فیها یفرق کل امر حکیم.‏» برمی‏آید شبی است که
امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‏آیند.

ج- نزول ملائکه و روح
بر اساس آیه شریفه « تنزل
الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر.»( قدر / 4) ملائکه و روح در این
شب به اذن پروردگارشان نازل می‏شوند. مراد از روح، آن روحی است که از عالم
امر است و خدای متعال درباره‏اش فرموده است « قل الروح من امر ربی‏.»(
اسراء / 85 ) دراین که مراد از امر چیست؟ بحث‏های مفصلی در تفسیر شریف
المیزان آمده است که به جهت اختصار مبحث ‏به دو روایت در مورد نزول ملائکه و
این که روح چیست ‏بسنده می‏شود.

1- پیامبر اکرم (ص) فرمود: وقتی شب قدر می‏شود ملائکه‏ای که ساکن در
«سدره المنتهی‏» هستند و جبرئیل یکی از ایشان است نازل می‏شوند در حالی که
جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏هایی را به همراه دارند.
یک پرچم بالای قبر
من، و یکی بر بالای بیت المقدس و پرچمی در مسجد الحرام و پرچمی بر طورسینا
نصب می‏کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏ای دراین نقاط نمی‏ماند مگر آن که جبرئیل
به او سلام می‏کند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و
یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد.
2- از امام صادق علیه السلام در
مورد روح سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از
سنخ ملائکه است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمی‏بینی خدای تعالی فرموده:
«تنزل الملئکه والروح‏» پس معلوم می‏شود روح غیر از ملائکه است.

د- سلام و امنیتقرآن کریم در بیان این ویژگی شب
قدر می‏فرماید: «سلام هی حتی مطلع الفجر.»( قدر / 5 ) کلمه سلام و سلامت
‏به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جمله «سلام هی‏» اشاره
به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همه
آن بندگان بشود که به سوی او روی می‏آورند و نیز به این که در خصوص شب قدر
باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا
این است که دراین شب کید شیطان‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از
روایات نیز به این معنا اشاره شده است.
البته بعضی از مفسرین گفته‏اند: مراد از کلمه «سلام‏» این است که در شب قدر ملائکه از هر مؤمن مشغول به عبادت بگذرند، سلام می‏دهند.

در این روزها و شبهای مقدس نیم نگاهی را محتاجم

که دوستی به پهنای قلب مهربانش به سوی کلبه ی ویرانه ی دل من بیندازد

پس ای مهربان التماس دعا